Bağımlılıklar

Bağımlılıklar…

Bağımlılık deyince aklımıza ilk gelen çağrışımlar tabii ki madde bağımlılıkları oluyor. Bu aslında bedenimizi ilgilendiren hap, tütün, sıvı ve benzeri kimyasallarla oluşuyor ve bizi bağımlı hale getiriyor. Bağımlılıkların türü, şekli, başlama nedenleri, yaş sınırı tüm mücadele, ilerleyen teknoloji ve tıbbi gelişmelere ramen düşüş göstermiyor, aksine artmaya devam ediyor. Burada bağımlılıktan bahsederken sadece kimyasala bağlı bağlanma türlerini kapsamıyoruz. Kumar, ilişkiler, parasal konular, yemek ve internet bağımlılıkları günümüzde en çok görülen tütün bağımlılığı kadar yoğun bir biçimde hayatımızın içindedir.

Bağımlılıklar hayatımızda nasıl bu kadar kolay ve çarçabuk yer alıyor diye soruyoruz ve cevap beklediğimiz gibi… Çünkü insanların psikolojik dayanıklılığı azaldı… Bağlanmak sanki bizleri yüklerimizden, sorumluluklarımızdan, ihtiyaçlarımızdan, günün stresinden ve kötü giden iş ortamımızdan bir süreliğine uzaklaştırıyor. Bazen bağımlılıklar anlamsızca da bağımlılık haline gelebiliyor. Sadece büyüdüğü ispat etmek isteyen bir çocuk, çok kolay bir bağımlılık sahibi birey olabilir. Bağımlılıkla ilgili birçok risk faktörü mevcuttur…

Yaş, cinsiyet, ailesel faktörler, çevre, genetik, davranış bozuklukları, kişilik özellikleri, ekonomik sorunlar, işsizlik ve boşanmış aileler gibi faktörler kişinin bir maddeye veya nesneye bağımlı olmasını etkileyen risk faktörleridir. Özellikle ergenlikteki kişilik yapısı, ailenin baskıcı veya ihmalkar yapısı çocuğun isyankar olmasıyla doğru orantılıdır ve arkadaş çevresinde madde kullanan kişiler varsa, madde kullanımına özenen genç bir defalık kullandıktan sonra bile bağımlı olabilir. Aynı şekilde işsizlik, ekonomik sorunlar, ailede madde kullanan bireylerin olması, psikolojik sorunlar veya çevrede madde kullanan kişilerin bulunması kişiyi madde, alkol veya diğer bağımlılık yapan madde kullanmaya itici faktörlerdir.

Kişi bağımlı olmadan önce madde kullanmaya merak ya da baskıyla başlar ve bir defalık kullanımdan sonra aynı ortamda tekrar bulunma ya da yaşadığı hazzı tekrar yaşama isteğiyle maddeyi elde etmek ister ve kötüye kullanımdan sonra bağımlı olur. Merakla başlayan bağımlılık hali, madde kullanmayı bırakmak istedikten veya bıraktıktan sonra dahi yoksunluk belirtileriyle veya uyarıcılar nedeniyle tekrar başlanabilir ve bu konuda hem uzman hem de aile desteğine ihtiyaç vardır. Alkol, madde, internet, sigara, ve diğer bağımlılık yapan madde/nesnenin etkileri fiziki etkileri birbirinden farklıdır. Örneğin, alkol bağımlılığı kişide sinir, şişmanlık, yüzde kızarıklık, yaparken, sigara bağımlılığı kilo kaybına, deri sararmasına, vb. gibi sonuçlara neden olabilir. Fakat birbirinden farklı etkilerin yanı sıra madde, alkol, nikotin ve uçucu maddeler ilk kullanmaya başlandığında kişide, kilo kaybı, içe kapanma, tedirginlik, gibi belirgin özellikler ortaya çıkar. Bu konuda özellikle ailelerin, değişiklikleri gözlemlemesi ve tedbirli olması bağımlılık oluşumunun engellenmesinde çok önemlidir. Fiziki etkilerin yanı sıra bağımlılık çeşitlerinin çoğunda; maddi kayıplar, aile içi huzursuzluk, sosyal çevreden uzaklaşma, iş hayatında sorunlar, öz bakımın azalması, ve asosyal bir yaşam gibi olumsuz etkileri vardır.

Bağımlılık tedavisi psikiyatri kliniklerinde alanında uzman kişiler, psikiyatrist ve uzman psikologlar tarafından ayakta veya yatarak yapılır. İlaç tedavisi ve terapi süreci gerektirir. Arındırma (detoksifikasyon) yöntemiyle vücudun maddeden temizlenmesi amaçlanır. Bu süreçte özellikle manevi destek ve hastanın kendi isteği bağımlılıktan kurtulmak için en önemli aşamadır.